John Bowlby, angielski psycholog i psychoanalityk, jest twórcą teorii przywiązania. Zgodnie z nią więź wykształca się w pierwszych latach życia z osobą, z którą dziecko ma stosunkowo częste interakcje. Więź ta wpływa na dalszy rozwój jednostki – raz wykształcona więź ma tendencję do utrwalania się wraz z upływem czasu. Rozwój teorii przywiązania miał miejsce, gdy John Bowlby próbował wyjaśnić zaburzenia emocjonalne, które pojawiły się u dzieci odseparowanych od matek. W późniejszych latach badania przeprowadzone przez psycholożkę Mary Ainsworth oraz współautorów obejmowały również dzieci, które nie doświadczyły traumatycznych wydarzeń zawiązanych z separacją.
Powyższe badania doprowadziły do odkrycia stylów przywiązania niemowląt do matek. Dzielą się one na trzy rodzaje, a to co przede wszystkim wpływa na wykształcenie się konkretnego stylu to sposób reagowania na potrzeby dziecka.
1. Bezpieczny styl przywiązania
· Wykształca się wtedy, gdy matka reaguje na potrzeby dziecka i robi to w sposób ciepły, wyrozumiały, cierpliwy i pełen miłości. Dzięki temu dziecko czuje się bezpiecznie co przekłada się na swobodne eksplorowanie otoczenia i łatwość nawiązywania kontaktów z innymi. Dziecko cechuje wiara w siebie i swoje możliwości, jego działania nie są naznaczone lękiem. Wie ono, że w każdej chwili może się wycofać bądź zwrócić o pomoc do osoby, z którą ma silną i dobrą więź. Dziecko uczy się ufać, że jego potrzeby będą szanowane i cenione, a także uczy się szanować i cenić potrzeby innych ludzi. Rozumie ono, że gdy zwróci się do matki o pomoc to ta sprawi, iż poczuje się lepiej – to z kolei sprawi, że dziecko nauczy się poprzez modelowanie rozpoznawania potrzeb innych ludzi oraz umiejętności pocieszania.
2. Lękowo-ambiwalentny
· Wykształca się wtedy, gdy matka niekonsekwentnie reaguje na potrzeby dziecka, to powoduje, że staje się ono niepewne i lękliwe, brak mu poczucia bezpieczeństwa i świadomości, że ma oparcie w najbliższej mu osobie. Cechuje je duża czujność wynikająca z obawy przed rozłąką z matką. To powoduje, że jego aktywność zamiast skupiać się na eksploracji otoczenia to skupia się na budowaniu więzi, której mu brakuje – a to z kolei hamuje jego rozwój. Takie dziecko staje się bierne i zależne od innych osób, ponieważ ciągle poszukuje uwagi i zaspokojenia swoich potrzeb. Brakuje mu wiary w siebie i swoje możliwości.
3. Unikający
· Wykształca się wtedy, gdy matka nie zawsze reaguje na potrzeby dziecka bądź wręcz unika interakcji emocjonalnych. Brak reakcji ze strony matki powoduje, że dziecko unika z nią kontaktu. Motywacją do eksploracji otoczenia staje się chęć ucieczki od obiektu przywiązania, a nie poznawanie nowych rzeczy. Taki styl przywiązania może być reakcją obronną przed odrzuceniem.
Gdy dziecko odczuwa złość bądź smutek, a matka zamiast je ukoić to odwraca uwagę albo prosi, żeby przestało się tak zachowywać wysyła dziecku komunikat, że jego potrzeby nie są ważne, a więc ono nie jest ważne – dziecko uczy się wtedy, że nie zasługuje na uwagę, miłość i na to, aby zadbać o jego potrzeby. Skutkiem tego jest to, że dziecko zachowuje swoje uczucia dla siebie, nie prosi o pomoc, ponieważ boi się reakcji rodziców (ponownego odrzucenia, wyśmiania bądź rozzłoszczenia). Dodatkowo nawiązywanie bliskich i pełnych miłości relacji z innymi ludźmi staje się utrudnione bądź niemożliwe, ponieważ nie czują się godni miłości i uczucia.
Eksperyment badający styl przywiązania poprzez opuszczenie przez matkę pokoju, w którym przebywała z dzieckiem wskazuje jak kluczowa jest reakcja dziecka na powrót matki, w celu ustalenia jaki ma styl przywiązania. Oceniane było to czy dziecko było w stanie uspokoić się poprzez kontakt z matką.
· Gdy styl przywiązania jest bezpieczny: dziecko daje się przytulić matce, uspokaja się na skutek kontaktu z nią i po pewnym czasie wraca do zabawy, eksploracji otoczenia.
· Gdy styl przywiązania jest unikający: dziecko jest wycofane, niechętnie daje się przytulić, ma spuszczoną głowę, trzyma się na dystans, nie wchodzi z matką w interakcję.
· Gdy styl przywiązania jest lękowo-ambiwalentny: dziecko z jednej strony potrzebuje kontaktu z matką, a z drugiej strony nie jest w stanie się uspokoić pomimo prób ze strony matki, może być to spowodowane tym, że w przeszłości nie reagowała ona konsekwentnie na jego potrzeby. Dziecko o takim stylu przywiązania, na powrót matki może zareagować albo ulgą, albo złością.
Podsumowując – reagujmy odpowiednio na potrzeby naszych dzieci, aby wykształcić w nich bezpieczny styl przywiązania, który wpływa na ich dalsze życie i umacnia wiarę w siebie i swoje możliwości oraz pozwala tworzyć bliskie, pełne miłości relacje.
Bibliografia i netografia
Juroszek, W., Haberla, O., & Kubeczko, W. (2012). Zależności między stylami przywiązania a intymnością, namiętnością i zaangażowaniem u narzeczonych. Kwartalnik Naukowy Towarzystwa Uniwersyteckiego FIDES ET RATIO, 10, 89-101.
Liberska, H., & Suwalska, D. (2011). Styl przywiązania a relacje partnerskie we wczesnej dorosłości. Psychologia rozwojowa, 16(1).
Malina, A. (2011). Styl przywiązania młodych kobiet a ich satysfakcja z życia w różnych fazach rozwoju rodziny. Psychologia Rozwojowa, 16(1).
AboutKidsHealth – The Hospital for Sick Children. (2012, 29 maja). Developing Attachment: Comforting Your Baby [Wideo]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=zybJlB0-Pp8
AboutKidsHealth – The Hospital for Sick Children. (2012c, 29 maja). Developing Attachment: Rejecting a Baby’s Distress [Wideo]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=9u8ObYi_EB0
Marie Coppola. (2013, 5 listopada). Secure, Insecure, Avoidant Ambivalent Attachment in Mothers Babies [Wideo]. YouTube. https://www.youtube.com/watch?v=DRejV6f-Y3c