Kobiecy alkoholizm – 4 odsłony przyjaźni z alkoholem
Czym jest alkoholizm. “Pójdziesz do modnej knajpy i zobaczysz, jak pije nowoczesna, niezależna kobieta. Nie będzie to widok specjalnie miły. Szybkie tempo, mocne trunki, dużo, do dna, bo wreszcie tę nieznośną nierówność, to upokarzające nierównouprawnienie można zamazać, odrzucić (..) Niewielu zobaczy (chodzi o drogie, modne lokale), co kobieta robi (i co się z nią dzieje, bo alkohol odbiera podmiotowość) w środku nocy w klubowej toalecie, gdzie i z kim ląduje nad ranem.(…)
Może być i tak, że wśród znajomych, w towarzystwie trzyma poziom – choć w tym kontekście właściwej byłoby mówić o pionie – spokojnie, wręcz dystyngowanie sączy lampkę drogiego wina. Jeśli wie, że tam, w domu, czeka cała butelka albo i dwie. Może ją zdradzać co najwyżej pewna nerwowość (…) nieuważnosć..(…)
Dziewczyny z dyskotek nie mają takich zahamowań, jeszcze nie muszą się maskować. Zresztą, w domu nie czeka nic poza nieudanymi rodzicami. A jeśli są tam jakieś butelki, to na pewno nie dla nich przeznaczone. W klubach i dyskotekach chodzi o to, żeby było wesoło. A wesoło jest wtedy, gdy leje się alkohol.(…)
Jest też rzesza kobiet, które nie chodzą nigdzie. Nie pchają się w ryzykowne miejsca, a mimo to wpadają w pułapkę. Piją lajtowo: piwkują, drinkują, całymi dniami są na leciutkim rauszyku, wyluzowane. Tylko w którymś momencie okazuje się, że nie mogą przestać, ze bez tego piwka i drineczka nie da się wykonać żadnej czynności, rano nie da się podnieść z łóżka, a wieczorem zasnąć. Żeby zobaczyć, czym jest alkoholizm kobiet, trzeba by zajrzeć do ich domów, kuchni, pokoi dzieci. Do szafek i torebek w pracy. Popatrzeć na ich dzieci, o ile jeszcze je mają.” (*)
Kobiecy alkoholizm – statystyki
Już wiemy, że różne są oblicza kobiecego alkoholizmu. Drodzy Państwo kobieca przyjaźń z alkoholem zaczyna się zwykle niewinnie, niepostrzeżenie, mimochodem. Faktem jednak jest to, że kobiety pierwszy raz sięgają po alkohol później niż mężczyźni. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia w Europie średni wskaźnik uzależnionych wśród mężczyzn wynosi około 13% (na świecie 7%), zaś wśród kobiet – niespełna 3%. I chociaż w ostatnich dekadach obserwujemy w przypadku kobiet wzrost picia ryzykownego i szkodliwego dla zdrowia, to efekt różnicy w zakresie wskaźnika uzależnionych z podziałem na płeć dalej się utrzymuje.
W Polsce według Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów blisko 80 % kobiet spożywa alkohol. Najwięcej alkoholu piją kobiety:
- w wieku od 18 do 29 lat,
- pozostające w stanie wolnym (panny i osoby rozwiedzione),
- mieszkanki miast (powyżej 50 tys. mieszkańców), uczące się i studiujące oraz bezrobotne.
W ostatnich latach niebezpiecznie wzrasta liczba pijących młodych dziewcząt i kobiet, a ilość i częstotliwość spożywanego przez nie alkoholu zbliża się do poziomu picia mężczyzn.(**)
Kobiecy alkoholizm – “krytyczne okno”
Z badań dr Małgorzaty Dragan, które dotyczą problematyki kobiecego alkoholizmu wynika, że z piciem problemowym (czyli ryzykownym, szkodliwym) mierzy się 30-40 proc. kobiet w wieku 18-28 lat. Respondentki do badania rekrutowano przede wszystkim z warszawskich uczelni (badanie nie objęło studentek wydziału psychologii). Kobiety we wskazanym przedziale wiekowym stopniowo wyzwalają się spod opiekuńczych skrzydeł rodziców, rozpoczynają studia (nierzadko w innym mieście) i/lub podejmują pierwsze zobowiązania zawodowe.
Jakby tego było mało proces kształtowania się tożsamości na tym etapie rozwoju związany jest z dużą niestabilnością i niepewnością. Wielu z Państwa zapewne pamięta, że okres studiów sprzyja nawiązywaniu nowych relacji towarzyskich, w tym z potencjalnymi partnerami życiowymi. Studenckie życie towarzyskie toczy się głównie na imprezach, gdzie niezbędnym atrybutem jest alkohol, serwowany nierzadko w dużych ilościach. Należy jednak zaznaczyć, że obserwowane problemy z alkoholem u kobiet w przedziale wiekowym 18-28 lat, w przeważającej większości mają charakter przejściowy.
W późniejszym życiu większość kobiet zmieni wzorzec picia na bardziej korzystny. W starszym wieku, zwłaszcza po 35 roku życia, kobiety piją zdecydowanie rzadziej, bo nadużywanie alkoholu koliduje z wypełnianiem ról społecznych (żony, matki, pracownika). Można zatem powiedzieć, że wczesna dorosłość to rodzaj “krytycznego okna”, gdy chodzi o alkohol i kształtowanie się wzorców picia. I że przedział wiekowy 18-28 lat w cyklu życia kobiet to okres, w którym piją one najwięcej. Niestety trzeba też wyraźnie powiedzieć, że w przypadku części kobiet nadużywanie alkoholu utrwali się i będzie prowadziło do rozwoju uzależnienia.(***)
Kobiecy alkoholizm – czynniki ryzyka
Kobiety mają biologiczne skłonności do tego, aby upijać się szybciej i szybciej niż mężczyźni uzależniać się. Drodzy Państwo pochylmy się na chwilę nad skłonnościami biologicznymi, które determinują proces rozwoju kobiecego alkoholizmu.
- Kobiety mają więcej tkanki tłuszczowej i mniej płynów w organizmie niż mężczyźni. Jeśli mężczyzna i kobieta o tej samej wadze i wzroście wypiją taką samą ilość alkoholu, to stężenie alkoholu we krwi kobiety będzie zdecydowanie wyższe.
- Kobiety mają więcej estrogenów, które sprzyjają intensywniejszemu wchłanianiu alkoholu.
- Kobiety mają w żołądku znacznie mniej w porównaniu do mężczyzn enzymów odpowiedzialnych za metabolizowanie alkoholu.(****)
Do pozostałych czynników zwiększających ryzyko uzależnienia się od alkoholu należą przede wszystkim:
- uwarunkowania genetyczne,
- uwarunkowania środowiskowe (np. wczesne rozpoczęcie picia, wzorce picia wyniesione z domu, wiktymizacja – proces stawania się ofiarą),
- uwarunkowania społeczne (np. samotność, wykonywanie zawodów uważanych dawniej za typowo męskie).
Kobiecy alkoholizm – konsekwencje picia alkoholu
Między kobietami i mężczyznami występują istotne różnice w sferze biologicznej, hormonalnej, psychologicznej i społecznej. Kobiety pijące szkodliwie i uzależnione od napojów wysokoprocentowych szybciej doznają szkód somatycznych i psychicznych niż mężczyźni. Skutki picia u kobiet są zdecydowanie poważniejsze niż u mężczyzn, a należą do nich między innymi:(*****)
- zmiany patologiczne w wątrobie,
- zwiększone zagrożenie rakiem sutka i piersi,
- dysfunkcje mózgu,
- upośledzenie funkcji poznawczych,
- zaburzenia funkcji hormonalnych, co może prowadzić do zakłócenia cyklu miesiączkowego
- zwiększone predyspozycje do ostrych form osteoporozy, co powoduje o wiele większą podatność na złamania kości,
- brak zainteresowania seksem, oziębłość płciowa i niezdolność do przeżywania orgazmu,
- zaburzenia nastroju, zwłaszcza o charakterze lękowym i depresyjnym,
- toksyczne działanie alkoholu na rozwijające się w łonie matki dziecko,
- przedwczesne porody i poronienia,
- zwiększone ryzyko zostania ofiarą wypadków, urazów, przemocy fizycznej, gwałtów i nadużyć seksualnych,
- zwiększone natężenie zachowań ryzykownych (w tym seksualnych), co pociąga za sobą zagrożenie przemocą seksualną, zakażeniami czy niechciana ciążą.
Kobiecy alkoholizm – kamuflaż
Współczesna kobieta sięgająca po alkohol coraz rzadziej przypomina kobietę z marginesu, szukającą wrażeń podczas libacji z osiedlowymi “pijaczkami”. Kobiecy alkoholizm zmienia twarz. Efekty picia maskuje się starannym makijażem, a nieprzyjemne objawy kaca tuszuje się dostępnymi na rynku farmaceutykami. Współczesna kobieta bratająca się z alkoholem, to w większości przypadków mistrzyni kamuflażu, która mimo, że coraz częściej pije jak mężczyzna, to jednak nadal wstydzi się tego, jak kobieta. Dzieje się tak, gdyż przyzwolenie społeczne na picie kobiet jest mniejsze.
Ma to związek z nadal silnie zakorzenionym w naszym kraju stereotypem Matki Polki, czyli stereotypem kobiety, która zajmuje się domem, dziećmi, mężem i kontaktami międzyludzkimi. Funkcje te ma pełnić z oddaniem i odpowiedzialnością, bo tego wszyscy od niej oczekują. I absolutnie wbrew oczekiwaniom społecznym jest ryzykowne sięganie przez kobiety po alkohol. A jeżeli zdarzy się, że kobieta wpadnie w pułapkę alkoholową to jest potępiana, wobec czego kryje się z piciem i trudniej dostrzec, że ma z tym problem. Wszystko to odbija się na tym, jak kobieta pije i jak szuka pomocy, gdy to picie ją przerasta.
Kobiecy alkoholizm – trudności diagnostyczne i terapeutyczne
“Uzależniona kobieta napotyka na znacznie większe trudności (w porównaniu do mężczyzn) – zarówno na poziomie rozpoczynania, jak i kontynuowania terapii. Samo zgłoszenie się na terapię wymaga od osoby uzależnionej pokonania wielu barier. Uzależnione od alkoholu kobiety funkcjonują z przekonaniem, że ich picie jest bardziej odrażające i mniej akceptowane społecznie niż męski alkoholizm. W szczególności dotyczy to młodszych kobiet, które częściej zgłaszają poczucie odrzucenia i stygmatyzacji niż starsze. Gdy kobieta uzależniona podejmie terapię, zazwyczaj odbywa się to z innym poziomem wsparcia niż u mężczyzn z tym samym problemem. O ile mężczyźni uzależnieni są często silnie motywowani przez swoje żony do podjęcia terapii, niejednokrotnie nadmiarowo, o tyle podjęcie leczenia przez kobietę bywa odbierane jako duży problem dla rodziny.”(******)
“Kolejną barierą w procesie zdrowienia (nie tylko kobiet) może być zestandaryzowany schemat obowiązujący w terapii zaburzeń związanych z używaniem alkoholu w Polsce: podstawową formą świadczeń jest psychoterapia indywidualna i grupowa, realizowane w programie podstawowym i pogłębionym, w narzuconym wymiarze godzin, bez względu na to, na ile komfortowo w konkretnej formie terapii czuje się konkretny pacjent, nie mając możliwości wyboru w tym zakresie. Często nie ma także sposobności wyboru płci terapeuty. (…) Podczas terapii, której program był opracowany z myślą o mężczyznach, trudno jest zająć się specyfiką uzależnienia kobiet. Podczas pracy w grupie, mimo wiedzy, że inny rodzaj komunikatów trafia do mężczyzn, a inny do kobiet, dochodzi do uogólnień i schematyzacji pracy. Problemy kobiet schodzą zazwyczaj na dalszy plan albo nie są poruszane wcale.”(*******)
Kobiecy alkoholizm tak jak i jego męski odpowiednik jest chorobą przewlekłą, nieuleczalną i chroniczną, co oznacza, że często nawraca, a niektóre jego objawy utrzymują się do końca życia. W ostatnim czasie w terapii uzależnień wiele się jednak zmienia. Profesjonalna diagnoza alkoholizmu oraz leczenie kobiet uzależnionych odbywa się stacjonarnie w ośrodkach terapii uzależnień oraz ambulatoryjnie w poradniach terapii uzależnień. Placówki te oferują szeroki zakres świadczeń oraz metod terapeutycznych.
Szczegółowe metody postępowania w zakresie diagnozy i leczenia alkoholizmu kobiecego w naszym Centrum przedstawimy Państwu w jednym z kolejnych artykułów.
(*)Jak dziś piją kobiety? – Mika Dunin
(**) Kobiety i alkohol, parpa.pl
(***) Joanna Podgórska, W jakich sytuacjach kobiety zaglądają do kieliszka?, polityka.pl
(****) Kobiety i alkohol, parpa.pl
(*****) tamże
(******)Artur Juczyński, Trudności w leczeniu kobiet uzależnionych od alkoholu, swiatproblemow.pl
(*******) Ewa Włodarczyk, Kobiety uzależnione od alkoholu w procesie terapii – bariery i oczekiwania, repozytorium.amu.edu.pl
Zapraszamy również do zapoznania się z naszymi innymi artykułami, oto kilka z nich:
Przyczyny uzależnień – alkoholizm, narkomania, behawioralne
Trauma wczesnodziecięca – jaki może mieć wpływ na dorosłość.