Uzależnienie od Hazardu. Problem rodziny.
Rodzina jest najstarszą grupą społeczną i występuje we wszystkich etapach rozwoju społeczeństwa i we wszystkich formacjach. Jest ona naturalnym i niezastąpionym elementem struktury społecznej, nazywanej podstawową komórką społeczną. (Art. 10 Międzynarodowego Paktu Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 1966 roku, ratyfikowanego przez Polskę w 1977 roku.) Rodzina – grupa osób powiązanych ze sobą poprzez pokrewieństwo lub powinowactwo. W węższym znaczeniu są to rodzice wraz z dziećmi, czyli tzw. rodzina nuklearna. Rodzina, zdaniem socjologów i według najprostszych jej definicji, to „najważniejsza, podstawowa grupa społeczna, na której opiera się całe społeczeństwo”. (Wikipedia [data dostępu: 11.12.2021 r.]) Rodzina jest naturalnym środowiskiem i pierwszą instytucją wychowania oddziaływującą na dzieci i młodzież socjalizująco, stwarzającą warunki sprzyjające rozwojowi lub hamujące go. Wywiera istotny i znaczący wpływ na zachowanie się jednostek, ich stosunek do innych osób, świata wartości do systemu norm i wzorów postępowania. Ma do spełnienia określone funkcje.(“Pedagogika rodziny” Beata Krzesińska-Żach).
Hazard:
Wśród wielu patologicznych zachowań z pogranicza przestępczości i normy coraz częściej pojawia się uzależnienie od różnego rodzaju gier hazardowych. Słowo “hazard” pochodzi od arabskiego “az-zahr” i oznacza tyle co kostka, gra w kości, ryzyko, ryzykowanie, ryzykowne przedsięwzięcie, narażenie się na niebezpieczeństwo. Obecnie oznacza też grę w karty i w inne gry, w których znaczną lub decydującą rolę odgrywa przypadek. Przeciętna osoba traktuje gry jako zabawę, chociaż w podtekście kryje się chęć wygranej. Gracze wyznaczają sobie czasem z góry limit pieniędzy do grania (przegrania), określają limity czasu , zakładają prawdopodobieństwo przegrania określonej kwoty. Zupełnie innymi motywami kierują się osoby, których granie hazardowe nabrało cech patologicznych, niekontrolowanego grania.
Istnieją różne klasyfikacje hazardu.
Można wyróżnić:
- hazard rekreacyjny (rozrywka, forma spędzania wolnego czasu),
- hazard ryzykowny (negatywne skutki grania są jeszcze na tyle małe, że gracz potrafi sam się z nimi uporać),
- hazard problemowy (pojawiają się już pierwsze poważniejsze negatywne konsekwencje grania)
- hazard patologiczny (uzależnienie z wszelkimi jego konsekwencjami).
W pojęciu patologicznym “Hazard” (gambling) oznacza ryzykowanie czegoś wartościowego dla możliwej wygranej. Podejmowanie ryzyka dla osiągnięcia korzyści materialnej lub prestiżowej.
Hazard patologiczny (gambling pathological) to zaburzenie osobowości charakteryzujące się przewlekłą niemożnością powstrzymania się od gier hazardowych i powodujące destrukcyjne zachowania w życiu osobistym i społecznym. Uzależnienie od hazardu jest chorobą postępującą, chroniczną, niewyleczalną, ale może być zatrzymana, podleczona. Wymaga zdecydowanego
działania resocjalizacyjnego i profilaktycznego, aby nie spełniło się na graczu ludowe przysłowie “kto gra z czartem w karty, wnet chodzi obdarty”. Patrząc na zjawisko hazardu w podobny sposób, jak na uzależnienia od substancji psychoaktywnych (alkohol, leki, narkotyki). Można powiedzieć, że „substancją uzależniającą” jest w tym przypadku pieniądz. Dlatego można zaryzykować twierdzenie, że wprawdzie hazardziści nie nadużywają substancji, jednak nadużywają pieniędzy i dlatego jest to prawdopodobnie jedno z najdroższych uzależnień.
Przyczyny i objawy hazardu:
Większość osób, która sięga po gry hazardowe, co w przyszłości przeradza się w hazard patologiczny. Cechuje się on potrzebą przeżywania silnego napięcia emocjonalnego, jakie pojawia się podczas gry (zwiększone wydzielanie adrenaliny). Wygrana wzmacnia przeżywane przez gracza emocje i popycha do dalszej gry, angażuje całą psychikę i określone zachowania. Przegrana natomiast powoduje spadek szacunku do siebie i zmniejszenie poczucia kontroli. Powoduje również niejednokrotnie żądze odzyskania straty, a te z kolei stymulują poszukiwanie komfortu psychicznego w dalszej grze. Paradoksalny jest fakt, że wielu hazardzistów jest bardziej zadowolona z przegranej niż z wygranej. Przegrana zmusza ich do odgrywania się i stymuluje dalszą grę. W konsekwencji gracz niezależnie od swojego stanu finansowego nie jest w stanie przerwać gry, bez względu na ujemne skutki. (Woronowicz, 2003; Dzik, 2004; Cekiera, 2005).
Obecnie podawane są opisy czterech faz rozwoju uzależnienia od hazardu.
Objawy tych faz charakteryzują takie cechy, jak:
- faza zwycięstw – granie okazjonalne, fantazjowanie na temat wielkich wygranych. Duże wygrane powodują coraz silniejsze pobudzenie, coraz częstsze zakłady i coraz wyższe stawki. Gracz zaczyna wierzyć w to, że będzie zawsze wygrywał, a w przypadku osiągnięcia “wielkiej wygranej” dąży do jej powtórzenia, coraz częściej ryzykuje większą stawką;
- faza start – stawiając na wysokie zakłady gracz naraża się na wysokie straty, wysokie pożyczki i próby odgrywania się, a w przypadku powodzenia wygrane idą na spłaty długów; hazardzista gra kosztem pracy i domu, kłamie i zaczyna ukrywać swoje uzależnienie, unika wierzycieli i cały czas wierzy, że wkrótce nastąpi kolejna “wielka wygrana”;
- faza desperacji – separacja od rodziny i przyjaciół; utrata pracy i narastające długi powodujące panikę; presja wierzycieli popycha często do przestępstwa. Te obciążenia prowadzą z kolei do psychicznego wyczerpania, pojawiają się wyrzuty sumienia, poczucie winy, bezradność, depresja, załamanie psychiczne, próby samobójcze;
- faza utraty nadziei – rozwód, poczucie beznadziejności, myśli i próby samobójcze. Pozostają wówczas cztery wyjścia: ucieczka w uzależnienie od alkoholu lub leków, szpital, więzienie, śmierć (samobójstwo lub zabójstwo) z ręki wierzycieli, albo zwrócenie się o pomoc do poradni.
W praktyce klinicznej w ostatnim czasie przypadki uzależnienia od gier hazardowych i komputerowych są coraz częstsze. Te ostatnie dotyczą dzieci i młodzieży przed 19 rokiem życia (Cekiera, 2005).
Zapraszamy również do zapoznania się z naszymi innymi artykułami, oto kilka z nich:
Hazard jako problem rodzinny (II) – Wpływ na rodzinę/dzieci
Uzależnienia behawioralne