Żeby móc mówić o przeprowadzeniu interwencji kryzysowej, należy w pierwszej kolejności przybliżyć kwestię czym jest interwencja kryzysowa i w jakich okolicznościach należy ją podejmować. Pomówmy więc o przemocy.
Pomoc w kryzysie – wprowadzenie w problematykę interwencyjną
Kryzys często jest doświadczeniem, które przekracza aktualne możliwości samodzielnego poradzenia sobie z problemem przez jednostkę. Są jednak wyjątki od normy. W przypadku, gdy osoba posiada odpowiednie zasoby wewnętrzne, a także zewnętrzne środowisko jest jej przychylne i pomocne to wówczas może poradzić sobie z sytuacją kryzysową w sposób samodzielny. Jednak takie przypadki występują niezwykle rzadko. Najczęściej zasoby osoby będącej w kryzysie nie wystarczą do samodzielnego uporania się z sytuacją kryzysową.
Występuje wysokie ryzyko wystąpienia okoliczności powodujących dysfunkcje w kluczowych obszarach psychologicznych. Do nich zalicza się: poznawczy, behawioralny i emocjonalny. Zmiany w tych obszarach mogą prowadzić do ostrych dekompensacji, które prowadzą do przejścia kryzysu w formę chroniczną, która jest często bardzo kosztowna. Taka sytuacja wymaga profesjonalnej i błyskawicznej interwencji kryzysowej.
Czym jest interwencja kryzysowa?
Interwencja kryzysowa to zespół interdyscyplinarnych, profesjonalnych, celowych i skoordynowanych oddziaływań, które wykorzystują zasoby klienta kryzysowego, a także jego naturalnego otoczenia społecznego, a także instytucji pomagających. Ich celem jest dążenie do tego, aby pacjent odzyskał równowagę wewnętrzną i dobrostan psychiczny, a także poczucie sprawczości, a także świadomości rozwiązania problemu czy problemów, które powodują doświadczenie kryzysowe. Odbiorcami takich oddziaływań mogą być jednostki, grupy lub społeczności. Interdyscyplinarność oddziaływań interwencyjnych zależy od charakterystyki sytuacji kryzysowej.
Często kryzys ma wpływ na wszystkie sfery funkcjonowania czy wewnętrznego czy zewnętrznego jednostki, która przechodzi przez kryzys. W związku z tym faktem pacjent potrzebuje pomocy ze strony profesjonalistów z różnych obszarów działania. Najczęściej pomoc uzyska u psychologa, pracowników socjalnych czy prawników. Czasem wsparcie otrzymywane jest od duchownych, pedagogów czy lekarzy w zależności od specyfiki problemu i zasobów pacjenta.
Czym jest kryzys emocjonalny?
Kryzys emocjonalny – to stan nagłej utraty równowagi wewnętrznej, który zawsze jest powodowany przez stres, który może mieć formę ostrą lub chroniczną. Kryzys pojawia się w momencie, w której problem albo stres są na bardzo wysokim poziomie. Trzeba zaznaczyć, że kryzys pojawia się w okolicznościach, gdy wszystkie dostępne zasoby i techniki radzenia sobie z występującym stresem zawiodły lub są nieskuteczne. Kryzys narasta wprost proporcjonalnie do poziomu poczucia utraty kontroli i jest silnie związany z przekonaniem o braku skuteczności i sprawczości.
Jakie wyróżniamy typy kryzysów?
Kryzys egzystencjalny występuje, gdy jednostka ma wątpliwości, co do sensu swojego życia, a także celu życia. Sytuacja doprowadza do trudności w kwestii podejmowanych decyzji. Może wywierać emocje obojętności, a także złości. Charakterystyczny jest kryzys wieku średniego, kryzys wiary czy kryzys wyznawanych wartości.
Kryzys w stanie ostrym, który przejawia się w reakcji emocjonalnej odbiegającej znacząco od przyjętych norm. Zauważalne jest także obniżenie funkcji poznawczych i problem
z normalnym funkcjonowaniem.
Kryzys chroniczny powstaje na fundamentach braku pomocy i wsparcia, a także indywidualnych niedyspozycjach i braku umiejętności radzenia sobie z sytuacjami stresowymi. Taki stan powoduje pogorszenie dobrostanu psychicznego pacjenta.
Dlaczego podejmuje się interwencje kryzysowe?
Istota interwencji kryzysowej wynika z chęci niesienia pomocy osobom, które znalazły się w bardzo trudnym i ciężkim do przezwyciężenia w pojedynkę położeniu życiowym. Często taka sytuacja z perspektywy pacjenta nazywana jest „sytuacją bez wyjścia” i jest to sytuacja bardzo niebezpieczna. Kolejnym ważnym powodem są koszty społeczne wynikające z poważnych dekompensacji, agresji, autoagresji, zachowań psychotycznych albo chroniczności, które są obciążeniem nie tylko dla osoby w kryzysie, ale także stanowią ogromny ciężar emocjonalny dla takiej jednostki w funkcjonowaniu społecznym. Najbardziej obciążona jest rodzina.
Dysfunkcje występujące w rodzinie powodują ogromne koszty wydawane przez organy państwowe, a są spowodowane tym, że dysfunkcyjna rodzina nie jest w stanie pełnić podstawowych ról, ani w systemie rodzinnym, ani także poza rodziną. Największym niebezpieczeństwem jest schemat, który powielany jest z pokolenia na pokolenie. Wówczas kwoty można pomnożyć przez x pokoleń, które są odzwyczajone lub nienauczone zdrowych wzorców funkcjonowania w rodzinie, a także panowania nad swoimi własnymi emocjami. Dobrze byłoby zauważyć, że środki przeznaczone na wydolny system interwencji kryzysowej jest jedną z najmądrzejszych społecznych inwestycji. Na poziomie lokalnym, jaki w skali całego państwa.
Podejścia w interwencji kryzysowej
Istnieje wiele kierunków w praktyce psychologicznej, które pomagają ludziom wyjść z kryzysu. Podstawowym kryterium jakości oddziaływań interwencji kryzysowej to ich skuteczność. Doświadczenie i praktyka wskazują na skuteczność pewnych ogólnych modeli teoretycznych w budowaniu działań w kierunku osoby u, której wystąpił kryzys. Interwencja kryzysowa stanowi obszerny i złożony obszar, który wymaga podjęcia przez interwenta holistycznego spojrzenia na sytuację kryzysową. Ważne w tej obserwacji są także indywidualne cechy osobowości pacjenta. Na tej podstawie można podjąć działania pomagające w kryzysie.
Występują trzy najważniejsze modele:
Pierwszym z nich jest model równowagi Belkina. Ten model wskazuje na podstawowy fakt kontinuum równowaga – nierównowaga. Osoby będące w stanie nierównowagi nie mogą sięgać do zasobów przeszłych doświadczeń, wyciągać z nich konstruktywnych wniosków i je modyfikować. Model ten ma pozwolić pacjentowi odzyskać równowagę. Przydatny na wstępnych fazach interwencji. Wówczas pacjent ma niski poziom kontroli i nie jest zdolna do podejmowania trafnych i samodzielnych decyzji. Gdy pacjent odzyska równowagę to wówczas może uzyskać dostęp do zasobów przedkryzysowych, które pozwolą jemu na poradzenie sobie z kryzysem. Model ten uznawany jest za najczystszy model interwencji kryzysowej.
Drugim modelem jest model poznawczy. Jest sposobem myślenia o pomaganiu, który wskazuje, że osoba doświadczająca kryzysu ma błędny sposób i schemat myślenia o sobie, wydarzeniach lub sytuacjach z ,których wynika kryzys. To często błędny sposób myślenia, a nie same wydarzenia, sytuacje czy realne fakty stanowią treść problemu. Głównym celem tego podejścia jest pomoc klientowi w uzyskanie wglądu i świadomości, a także zmiana jego sposobu myślenia, na którym osadzone są jego poglądy, wartościowanie, przekonania odnośnie siebie, wydarzeń, obiektów czy kryzysu.
Zmiany mają na celu rozpoznanie i usunięcie tych elementów systemu przekonań, które nie mają uzasadnienia, są irracjonalne, destruktywne i takie umiejętne ich zastąpienie, które ma uzasadnienie racjonalne i wzmacnia efektywne radzenie sobie trudnymi sytuacjami. Ten model można zastosować w praktyce, gdy klient odzyskał już pewien podstawowy poziom równowagi emocjonalnej i psychicznej, które daje możliwość na adekwatne spostrzeżenie i wyciąganie wniosków, a także podejmowanie decyzji.
Trzecim modelem jest model przemiany psychospołecznej. Podejście to wskazuje, że człowiek jest efektem współoddziaływania jego wyposażenia genetycznego, a także procesu uczenia się, które zachodzi w środowisku społecznym. Ludzie i społeczeństwo są w procesie nieustannych zmian. Kryzysy mogą powstawać z wewnątrz, jak i zewnątrz problemów i trudności. Głównym celem jest adekwatne zdefiniowanie i ocena czynników i okoliczności mających wpływ na kryzys.
Przemoc w rodzinie
Procedura Niebieskiej Karty – Statystyki – 2022 rok
Ponad 61 tysięcy formularzy „Niebieska Karta” w 2022 roku zostało nadanych przez policję. Główny Komisariat Policji podał dane dotyczące przemocy domowej. Funkcjonariusze Policji w 2022 r. wypełnili łącznie 61645 formularzy „Niebieska Karta – A”. Liczba osób, co do których istniało podejrzenie, że były dotknięte przemocą wyniosła ogółem 71631, z czego 51935 stanowiły kobiety, 10982 osoby małoletnie, zaś 8714 mężczyźni.
Procedura Niebieskiej Karty – lata wcześniejsze
W 2021 roku dane były zbliżone. Formularzy „Niebieska Karta – A” wypełniono ogółem 64250. Liczba osób, co do których istniało podejrzenie, że są dotknięte przemocą ogółem wynosiła 75761. W tym 55112 stanowiły kobiety, osoby małoletnie 11129, a mężczyźni 9520.
Z policyjnych statystyk wynika, że mimo, iż liczba przypadków przemocy domowej spada od 2014 roku (wtedy liczba wypełnionych formularzy „Niebieska Karta – A” wynosiła ogółem 77808; a łączna liczba osób, co do których istniało podejrzenie, że są dotknięte przemocą wynosiła 105332), to przypadki przemocy wciąż są poważnym problemem w społeczeństwie.
Jak dochodzi do przemocy domowej?
Przemoc może pojawić się w każdym domu. Nie wynika ze statusu społecznego rodziny, ani miejsca zamieszkania. Ofiarami przemocy w rodzinie bywają zarówno mieszkańcy w dużych miastach, jak i mniejszych miejscowościach czy wsiach. Zdarzenia, w których dochodzi do przemocy dotyczą zarówno małżeństw, jak i związków partnerskich, są także sytuacje, w których znęcano się nad dziećmi, czy mieszkającymi we wspólnym domu seniorami.
Przyczyny przemocy w rodzinie
- Doświadczanie przemocy w dzieciństwie,
- Normy społeczne i kulturowe,
- Zażywanie substancji psychoaktywnych i uzależnienie od nich,
- Stres,
- Brak pomocy, wsparcia, narzędzi.
Charakterystyka mężczyzn żyjących w związku przemocowym
Mogą wykazywać takie zachowania, jak:
- Okazywanie nadmiernej zależności i zaborczości wobec partnerek, mimo, że zaprzeczają temu,
- Mają problemy z okazywaniem i wyrażaniem uczuć, a także z komunikacją z partnerem,
- Posiadać mało realistyczne oczekiwania względem partnerki, które są często niemożliwe do spełnienia,
- Wykazywać brak umiejętności samokontroli emocjonalnej i stawiać sztywne schematy postępowania w rodzinie,
- Mieć tendencje i skłonności do nadużywania alkoholu i środków psychoaktywnych,
- Być ofiarą przemocy w dzieciństwie lub świadkiem przemocy wobec swojej mamy,
- Zaprzeczać wykreowanym problemom w rodzinie, a zwłaszcza dotyczących maltretowania sprowadzać je do niskiej rangi,
- Manipulować emocjonalnie wrogością, agresywnością i okrucieństwem wówczas, gdy nie otrzymują tego czego oczekują, a z drugiej strony odznaczać się sympatycznością, gdy osiągną swoje cele,
- Wykazują cechy zazdrości, impulsywności, niskiej samooceny, depresyjności
i gwałtowności, - Mieć poczucie braku zasobów do działania, które porównywalne są z możliwościami kobiety w zakresie ekonomicznym czy umiejętnościami komunikacji z innymi.
Charakterystyka kobiet żyjących w związku przemocowym
Kobiety w relacji mogą przejawiać takie zachowania,jak:
- Mieć zaniżone poczucie własnej wartości ze względu na komunikaty, które padają z ust partnera, a także jego zachowań ukierunkowanych na agresję
- Mieć poczucie niskiego wpływu na własne życie, a także braku samokontroli. Utrata sprawczości i pewności siebie. Poczucie bezsensownych działań w celu poprawy relacji z partnerem.
- Ukierunkowanie w rolę ofiary i użalania się nad sobą, a także przyzwalania na zachowania przemocowe. Uległość wobec tych zachowań i działanie zgodnie z oprawcą, może wystąpić Syndrom Sztokholmski. Kobieta ma wzorce z dzieciństwa świadczące na to, że jej mama była ofiarą maltretowania przez jej tatę. Będąc świadkiem takich zdarzeń uznaje, że jest to normalny mechanizm
- Ma poczucie zawstydzenia i boi się ukazać obrażeń lub ran, które zostały zadane przez przemocowego partnera. Kobieta izoluje się od społeczeństwa, rodziny i znajomych.
- Brak możliwości finansowych i zasobów, które pozwolą na wydostanie się z toksycznej relacji.
- Cicha zgoda na zachowania, które są agresywne.
- Jej światopogląd i wyobrażenia odnoszące się do idealnego związku mogą powodować walkę za wszelką cenę o tę relację i nadzieję na zmianę partnera.
- Brak umiejętności interpersonalnych do wyrażania uczuć i emocji, a także stawiania granic i jasnych wymagań.
- Dążyć do tradycyjnych schematów relacyjnych i wierzyć w nie, aż do tego stopnia, że nie zauważa się toksyczności relacji.
- Brak wglądu w określenie etapu relacji. Czy to relacja czysto seksualna czy przyjaźń czy koleżeństwo. Czy to pusty związek.
Schemat cyklu przemocy
- Stadium I – Atmosfera spokoju i ciszy
- Stadium II – Wzrost napięcia między partnerami
- Stadium III – Występuje epizod o charakterze przemocowym, np. agresywne zachowania, słowa
- Studium IV – Relacja przeobraża się w kierunku kryzysowym – ofiara stara się wyjść ze związku lub pozostać w nim