Samotność w ujęciu psychologicznym jest niezwykle istotnym aspektem ludzkiej egzystencji. Człowiek może jej doświadczać na każdym etapie życia, co nie pozostaje bez znaczenia dla jego rozwoju, jakości życia, kompetencji społecznych oraz wielu innych kwestii.
W ujęciu psychologicznym istotą samotności jest brak bliskich relacji z innymi ludźmi, co prowadzić może do cierpienia. Wynika to z faktu, że budowanie i utrzymywanie relacji międzyludzkich jest jedną z podstawowych i wrodzonych potrzeb człowieka.
Współcześnie, w świecie niewiarygodnie szybkiego postępu technologicznego, doświadczenie samotności potęguje się. Co ważne, dotyka coraz więcej dzieci i młodzieży, mając niebagatelny wpływ na relacje rówieśnicze czy samoocenę.
Co znamienne, wiele dzieci może doświadczać samotności już na wczesnych etapach życia. Związane może być to z oddalaniem się rodziców, ich obojętnością, brakiem prób budowania więzi czy też z izolowaniem dziecka od rówieśników (choć oczywiście może to być również izolacja spowodowana sytuacjami losowymi, takimi jak przewlekła choroba).
Dziecko dorastające w takim środowisku może mieć problem zarówno z nawiązywaniem, jak i podtrzymywaniem relacji. Może mieć również problemy z izolacją społeczną, trudnościami we współpracy z grupą osób.
Samotność jest doświadczeniem, które sprawia, że dziecko cierpi, nie czuje się dobrze. Może być subiektywnym przeżyciem, które występuje mimo obecności innych ludzi wokół. Jednym z najtrudniejszych jej aspektów dla dzieci i młodzieży może być samotność szkolna. Wynika ona z przenoszenia prywatnych przeżyć na grunt rówieśniczy lub ze specyfiki danego systemu szkolnego.
Przyczyny doświadczania samotności w środowisku szkolnym mogą być różne: niepełnosprawność, wygląd fizyczny, status materialny, wysokie wyniki w nauce lub wręcz przeciwnie, trudności w uczeniu się.
Młodzież również bardzo często odczuwa samotność, co wynika niejednokrotnie ze zmian zachodzących w ich wyglądzie fizycznym, wynikających z dorastania. Ten aspekt, a także problemy w dorównaniu rówieśnikom pod względem choćby podążania za modą. Mogą prowadzić do obniżenia samooceny, a także osłabienia relacji rówieśniczych.
Może tu pojawiać się sprzeczność wynikająca z wielu faktów. Dla przykładu młody człowiek chce izolować się od innych, ma trudności komunikacyjne, a jednocześnie potrzebuje bycia w relacji. Jednocześnie okres adolescencji nadaje w pewnym sensie samotności pozytywny wymiar, gdyż ma ona wielką wartość – pozwala młodemu człowiekowi poznać własne Ja, swoją tożsamość, pozwala pobyć sam na sam ze sobą.
Można więc z niej czerpać korzyści i jest ona kwestią wyboru. Jeśli staje jednak się doświadczeniem niepożądanym, może prowadzić choćby do uzależnień lub nawet depresji czy nerwic.