Relacje z rodzicami lub opiekunami w okresie dzieciństwa mają istotny wpływ na umiejętność nawiązywania relacji interpersonalnych w późniejszym życiu. To, jak doświadczyliśmy bliskości i reakcji w tych wczesnych relacjach, kształtuje nasze style przywiązania. Aby lepiej zrozumieć temat, warto dowiedzieć się, jak je rozpoznać.
Co to jest przywiązanie?
Przywiązanie dziecka do opiekuna jest istotnym, biologicznym aspektem, który ma swoje korzenie w ewolucji. Podstawą tego zjawiska jest niezaprzeczalna potrzeba bliskości fizycznej z opiekunem, która zapewnia nie tylko emocjonalne bezpieczeństwo, ale także przetrwanie. John Bowlby, autor teorii przywiązania, określił ten mechanizm jako behawioralny system przywiązania, który manifestuje się poprzez trzy różne typy zachowań:
Poszukiwanie, monitorowanie i utrzymywanie bliskości z chroniącą figurą przywiązania
Figurą przywiązania jest osoba, z którą dziecko ma silny emocjonalny związek, na ogół jest to matka, ojciec lub inny opiekun. Nawet jeśli matka nie jest bardzo zaangażowana w relację, to i tak dla dziecka zajmuje ona specjalne miejsce, co może wynikać z doświadczeń
z okresu życia płodowego, np. rozpoznawanie jej głosu. Kiedy dziecko potrzebuje bliskości, może płakać, wołać, skupiać się na osobie opiekuna i przytulać się do niej, aby zaspokoić swoje potrzeby.
Wykorzystywanie figury przywiązania w charakterze „bezpiecznej bazy”
Dla dziecka opiekun jest jak bezpieczna baza, która daje mu odwagę do odkrywania świata. Kiedy wie, że może na niego liczyć, czuje się wystarczająco pewnie, aby śmiało eksplorować otoczenie. Ale gdy brakuje opiekuna, dziecko może odczuwać lęk i zatrzymać się w swoich odkrywczych działaniach.
Wykorzystywanie figury przywiązania jako “bezpiecznej przystani” w trudnych chwilach zagrożenia lub niepokoju
Kiedy ludzie czują się zagrożeni, często nie szukają schronienia w konkretnej przestrzeni, jak norze czy jaskini, ale raczej przytulają się do kogoś, kogo uważają za silniejszego lub mądrzejszego. Warto zauważyć, że to, czy opiekun jest fizycznie dostępny, nie zawsze idzie w parzez jego emocjonalną dostępnością. Dlatego ważne jest, aby opiekun reagował emocjonalnie na potrzeby dziecka.
Jakie są style przywiązania?
Bezpieczny
Ludzie z bezpiecznym stylem przywiązania:
- Często mają wysoką samoocenę i są pewni siebie.
- Akceptują siebie i mają zaufanie w relacjach.
- Potrafią kompromisować i wyznaczać granice.
- Łatwo wyrażają swoje uczucia i budują trwałe relacje.
- Nie boją się bycia samotnymi i nie są zdesperowani w poszukiwaniu relacji.
- Nie trzymają się związku za wszelką cenę, ale umieją okazywać i przyjmować wsparcie.
- Bezpieczny styl przywiązania rozwija się, gdy rodzic reaguje na potrzeby i emocje dziecka, jest dostępny i tworzy atmosferę pełną zaufania.
Unikowy
Osoby o unikającym stylu przywiązania często odczuwają dyskomfort w bliskości z innymi ludźmi. Chociaż pragną relacji, często wybierają samotność i niezależność, co prowadzi do utrzymania dystansu w kontaktach interpersonalnych. Takie osoby często unikają zaangażowania się w poważne związki lub szybko je kończą. Wolą skupić się na pracy i własnym rozwoju, aby zrekompensować brak bliskości w relacjach z partnerem. Kiedy pojawiają się trudności, wolą radzić sobie z nimi samodzielnie i potrzebują swojej przestrzeni. Prośby o po- moc czy kontakt mogą być przez nich odbierane jako naruszanie prywatności lub przejaw desperacji. Unikający styl przywiązania często ma swoje źródło w relacji z rodzicem, który nie wykazuje się bliskością i nie inicjuje kontaktu z dzieckiem. To prowadzi do tego, że dziecko nie szuka wsparcia ani interakcji z rodzicem.
Lękowo-ambiwalentny
Styl lękowego przywiązania rozwija się, gdy rodzice są nieprzewidywalni i chaotyczni w opiece nad dzieckiem. Dziecko ciągle obawia się, gdy nie ma przy sobie rodzica,
a nawet gdy jest, to często łączy to z ulgą i jednocześnie złością. Nie ma pewności co do tego, czy rodzice pomogą mu w trudnych momentach i nie jest w stanie przewidzieć ich zachowań. To powoduje w nim lęk i niepewność, które mogą przekładać się na problemy w przyszłych związkach romantycznych.
Osoby z lękiem lękowo-ambiwalentym często mają tendencję do bycia bojaźliwymi i często stawiają potrzeby partnera ponad swoimi własnymi. Czują się zależne od partnera i boją się, że nie poradzą sobie bez niego. Czasem mogą nawet uważać partnera za lepszego od siebie i desperacko próbują go zatrzymać przy sobie.
Zdezorganizowany
Osoby z tym stylem przywiązania cechują się wysokim poziomem zaufania do innych, czasem nawet nadmiernym, niskim poczuciem własnej wartości i samooceną, bywają naiwne, zbyt ufne wobec innych, zazwyczaj są nadmiernie szczere, często odczuwają lęk przed odrzuceniem i opierają się na innych, mają problem
z kontrolowaniem swoich emocji, uczuć i zachowań. Ten styl przywiązania wynika z braku poczucia bezpieczeństwa
w dzieciństwie, co może być efektem przemocy fizycznej, emocjonalnej lub nie- przyjaznego otoczenia,
w którym dorastało dziecko.
Czy można zmienić pozabezpieczny styl przywiązania na bezpieczny?
Chociaż styl przywiązania może sprawić trudności w relajach, to elastyczność psychologiczna pozwala na zmianę tych mechanizmów. Oznacza to, że osoby mające niezdrowy styl przywiązania mogą przekształcić te negatywne wzorce w zdrowsze, bardziej adaptacyjne. Dzięki temu osiągają równowagę między potrzebą bliskości a autonomii, poprawiając swoje przekonania na temat relacji międzyludzkich.
Wsparcie psychologiczne może być pomocne w tej transformacji, ale także ważne jest zrozumienie źródeł własnego stylu przywiązania. Nie dla wszystkich konieczna jest terapia, ale jeśli zauważamy powtarzające się problemy w związkach, warto zastanowić się nad tym, co może być ich przyczyną i jak możemy je zmienić.
Jaki wypływ mają style przywiązania na związki romantyczne?
Można wysnuć wniosek, że najbardziej satysfakcjonujące i zdrowe relacje tworzą się między partnerami o bezpiecznym stylu przywiązania. Badania naukowe potwierdzają, że im bardziej partnerzy są przywiązani w sposób bezpieczny, tym bardziej pozytywnie oceniają swoją relację. Czerpią z niej większą satysfakcję, częściej się komunikują, potrafią rozwiązywać konflikty i dzielić się emocjami.
Z kolei osoby o innych typach przywiązania, takich jak lękowo-ambiwalentny lub unikowy, zazwyczaj doświadczają mniejszej satysfakcji związanej ze swoim związkiem. Ich komunikacja często jest mniej szczera i otwarta, co prowadzi do konfliktów i utrudnia ich rozwiązywanie.