Style wychowawcze, są to modele wychowania dziecka przez środowisko w jakim funkcjonuje. Odnoszą się one do strategii, podejścia, metod i technik jakie rodzice, opiekunowie, nauczyciele wykorzystują w procesie wychowywania dzieci. Mają one niebagatelny wpływ na rozwój i kształtowanie się przyszłych zachowań dziecka. Podstawą tworzenia się stylu wychowania przez opiekuna jest jego system wartości, doświadczenie nabyte w rodzinie pochodzenia oraz obserwacji stylów innych osób.
Wyróżnia się kilka odstawowych stylów wychowawczych, które posiadają różne nazewnictwo w zależności od literatury. Również wyróżnia się cztery podstawowe style wychowania: autokratyczny (autorytatywny), demokratyczny, liberalny, niekonsekwentny. Wyróżnia się również inne typologie stylów wychowania, np. Katarzyna Martowska wymienia styl demokratyczny, autokratyczny (autorytarny), liberalny (permisywny, przyzwalający), nadopiekuńczy, odrzucający oraz obojętny. Ten podział ukazuje szersze spektrum odmian stylów wychowawczych.
Styl demokratyczny odnosi się do zgodnej wspólnoty, w której występuje wzajemne zaufanie i poszanowanie praw i uczuć członków rodziny. Cechuje się wspólnym planowaniem i rozwiązywaniem problemów. Członkowie zachęcani są do dialogu i współpracy, kładą nacisk na rozwijanie samodzielności, odpowiedzialności i umiejętności społecznych. Opiekunowie cechują się spokojem oraz akceptacją, są kochający a dystans jest umiarkowany. Stosujemy kary adekwatnie, z naciskiem na nagradzanie. Prawa dziecka podczas ich stosowania pozostają poszanowane.
Styl autokratyczny cechuje się wysokimi wymaganiami, surowością i kładzie nacisk na dyscyplinę oraz posłuszeństwo. Występuje w nim przekonanie, że nagradzanie oraz pielęgnowanie pozytywnych uczuć nie rozwija silnego charakteru. Opiekunowie w tym stylu są mało elastyczni i mało negocjacyjni, kontrolują oraz często stosują kary na co dzień.
Styl liberalny cechuje się wyrozumiałością i elastycznością, opiekunowie unikają rygoru i konfliktów. Podopieczni posiadają dużą swobodę, lecz brak jasno postawionych granic i wymagań może prowadzić do problemów z dyscypliną i samoregulacją. Dystans między opiekunami a dzieckiem jest niski i nie posiadają oni autorytetu. Nie przejawiają zainteresowania życiem dziecka, pojawia się ono dopiero w momentach szczególnych lub gdy dziecko tego zażąda.
Wiele rodziców łączy elementy różnych stylów wychowania, tworząc swój własny. Istotnym jest dążyć do zrównoważonego podejścia, które promuje zdrowy rozwój emocjonalny i społeczny, jednocześnie utrzymując odpowiednie granice i również zrozumienie.
Zapraszamy również do zapoznania się z naszymi innymi artykułami, oto kilka z nich:
Wychowanie liberalne: Promowanie niezależności i indywidualności u dzieci
Jak pracować z dzieckiem? – Terapia dzieci
Wychowanie demokratyczne: Budowanie partycypacji i samodzielności u dzieci