Uzależnienie – jego istota, rodzaje, objawy i metody leczenia

Uzależnienie – jego istota, rodzaje, objawy i metody leczenia

Andrzej jest uczniem drugiej klasy gimnazjum i właściwie nie rozstaje się z telefonem. Kompulsywnie, co kilka sekund sprawdza wiadomości na Facebooku, Messengerze, Instagramie i WhatsAppie……….

Ela, samotna matka jedynaka jeszcze do niedawna codziennie wieczorem raczyła się dwiema lampkami wina. Teraz po kieliszek sięga także w ciągu dnia i coraz trudniej radzi sobie z obowiązkami….

Eryk jest singlem i mieszka w Gdańsku. W biurze pracuje do późnych godzin wieczornych, od pracy nie stroni również w weekendy. Na urlop zawsze zabiera służbowy laptop i telefon….

Ela, Andrzej i Eryk mogą być naszymi sąsiadami, przyjaciółmi, czy członkami bliższej lub dalszej rodziny. Tak, mogą, ponieważ osób uzależnionych jest wokół nas coraz więcej!

Dlaczego tak dużo ludzi uzależnia się?

W  artykule “Uzależnienie – jego istota, definicja oraz przyczyny” wymieniliśmy genetyczne, psychologiczne, biologiczne, środowiskowe i społeczne przyczyny uzależnienia. Popadanie w uzależnienie nie ma jednak prostych uwarunkowań ani jednego rodzaju scenariusza. Wiele badań wskazuje jednak na to, że osoby uzależnione doświadczyły  w swoim życiu ciężkich przeżyć o charakterze traum. W efekcie osoby te mają trudności z regulacją emocji, poczuciem własnej wartości oraz relacjami z innymi ludźmi. Sięganie po substancje lub czynności uzależniające przez osoby, które przeżyły traumę  jest często nieuświadomioną próbą samoleczenia i radzenia sobie z efektami bolesnych doświadczeń.

Koncepcja uzależnienia, jako intuicyjnego leczenia przemawia również do prof. dr hab.  Bartłomieja Dobroczyńskiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Uważa on jednak, że skazana jest ona na porażkę, bo nie opiera się na wystarczajacej wiedzy. “Ludzie, którzy popadają w nałóg, w punkcie wyjścia mają jakiś deficyt, uszkodzenie czy traumę, którą próbują leczyć, używając albo niewłaściwej substancji, albo w niewłaściwej dawce. A współczesna cywilizacja generuje wiele traum, dlatego problem uzależnień stał się tak poważny” – stwierdził prof. Bartłomiej Dobroczyński w rozmowie z Joanną Cieślą.(*)

Natalia Jurys, psychoterapeutka, specjalistka terapii uzależnień w rozmowie z Robertem Rientem stoi wręcz na stanowisku, że “w obecnych czasach rozpowszechnione jest zwłaszcza uzależnienie od lęku, które często wywołuje inne uzależnienia, nałogi czy natręctwa. Lęk służy od wczesnego dzieciństwa do pseudo motywowania, dyscyplinuje i powoduje poczucie winy. Emocja, która pierwotnie miała ostrzegać przed niebezpieczeństwem, wykorzystywana jest do kreowania niebezpieczeństwa, wiary w to, że należy gromadzić więcej niż potrzebujemy, osiągać więcej, niż naprawdę chcemy, zabezpieczać się przed urojeniami”.(**)

Uzależnieni od substancji, czynności i subkultur

Jeszcze 20, 30, lat temu na myśl o uzależnieniu jawił nam się przede wszystkim obraz alkoholu, narkotyków lub papierosów. Obecnie jest to znacznie większy wachlarz możliwości. Do substancji i związków substancji od których się dzisiaj uzależniamy (czyli ulegamy tzw. uzależnieniom fizjologicznym (fizycznym)),  należą przede wszystkim:

• alkohol,
• opioidy (morfina, heroina, pozostałe substancje psychoaktywne),
• dopalacze,
• leki,
• nikotyna,
• cukier,
• lotne rozpuszczalniki.

W ostatnich latach z uzależnieniami fizycznymi silnie konkurują uzależnienia psychiczne, a szczególnie ich nowa kategoria, czyli uzależnienia behawioralne (tzn. uzależnienia od czynności). Uzależnienia te są co najmniej tak niebezpieczne, jak te od substancji chemicznych. Cieszą się jednak większą aprobatą społeczną, dlatego mniej się o nich mówi, chociaż powoli to się zmienia. Obecnie coraz częściej mocnych doznań poszukujemy w:

• patologicznym hazardzie,
• seksie,
• surfowaniu po sieci,
• pracy,
• zakupach,
• zaburzeniach odżywiania,
• korzystaniu z telefonu komórkowego,
• korzystaniu z kart płatniczych,
• korzystaniu ze środków masowego przekazu,
• opalaniu się (tanoreksji),
• zdrowym jedzeniu (ortoreksji),
• dbaniu o własną sylwetkę (bigoreksji),
• korzystaniu z zabiegów medycyny estetycznej,
• zastępowaniu jedzenia alkoholem, co ma na celu utrzymanie szczupłej sylwetki (alkoreksji),
• robieniu piercingu, tatuaży czy nacinaniu skóry w różne wzory.

Ostatnią kategorię uzależnień stanowią uzależnienia społeczne. Osoba uzależniona powiela postępowanie członków określonych subkultur, rezygnując przy tym utratą pracy, rodziny lub szkoły.

Uzależnienie o typowo polskich korzeniach

Psycholog Ewa Woydyłło w rozmowie z “Polska Times.pl” potwierdziła, że Polacy nadal najczęściej uzależniają się od alkoholu, ale stwierdziła również, że bardzo uzależniamy się od poczucia, że mamy rację. “To wiąże się z poczuciem wartości, które Polacy zbiorowo straszliwie potracili.(…) W tym tkwi sedno naszych kompleksów narodowych. A w takiej sytuacji po to ,żeby się choć trochę lepiej poczuć, trzeba kogoś uderzyć, obrazić, poniżyć. Bo dopiero wtedy widać, że to ja jestem sprawcą czegoś, że nie jestem niczym, że nie jestem niegodzien (nawiązanie do fragmentu modlitwy: Panie, nie jestem godzien, abyś …). Otóż jestem godzien, mogę cię skopać, mogę cię opluć i obrzygać, mogę na ciebie wyrzucić pomyje. Teraz to ja jestem kimś. Taki mechanizm nie działa w społeczeństwach, w których ludzie są równi. (…) A u nas istotą społecznego bytu jest jednak to, że zawsze szukamy kogoś gorszego od nas samych. (…) Mamy z tym ogromny kłopot – to sprawia, że wyrzekamy się zdolności słuchania, rozmawiania, rozumienia się nawzajem. A przyczyny tkwią we wzorcach religijnych, kulturowych, w wychowaniu i edukacji”. (***)

O tak, jakże często brakuje nam otwartości na drugiego człowieka, jak trudno nam wysłuchać racji naszego rozmówcy i uszanować jego stanowisko. Ileż to konfliktów rodzi się w naszym bliższym i dalszym otoczeniu, tylko i wyłącznie dlatego, że uzurpujemy sobie prawo do nieomylności. Trudno nie zgodzić się z opinią psycholog Ewy Woydyłło.

Objawy uzależnienia

Uzależnienie pochłania fizjologiczną, psychologiczną oraz społeczną sferę naszego życia, czyli osacza nas totalnie. Według obowiązującej aktualnie międzynarodowej klasyfikacji chorób i zaburzeń psychicznych (ICD-10), o uzależnieniu świadczą następujące cechy:

• silne pragnienie lub poczucie przymusu podejmowania określonych zachowań,
• trudności w kontrolowaniu zachowania związanego z danym obszarem działania,
• fizjologiczne objawy odstawienia, występujące, gdy zachowanie zostało przerwane lub ograniczone,
• stwierdzenie tolerancji (potrzeba nasilania zachowań w celu uzyskania efektów wcześniej uzyskiwanych przy mniejszym nasileniu),
• narastające zaniedbywanie innych źródeł przyjemności,
• kontynuacja szkodliwych zachowań mimo wyraźnych szkód z nimi związanych..

Leczenie uzależnienia 

Co zrobić aby wyrwać się z piekła uzależnienia? Aby uwolnić się od czynnika, który nas uzależnił konieczne jest przyznanie się przed samym sobą, że jest się uzależnionym i  że chce się wyzdrowieć.

Wspólną metodą leczenia dla wszystkich rodzajów uzależnień jest psychoterapia prowadzona przez wykwalifikowanego psychologa, psychoterapeutę lub psychiatrę. Czasami psychoterapia wspomagana jest farmakoterapią. Celem terapii uzależnień jest zaprzestanie lub ograniczenie stosowania określonej substancji lub praktykowania określonego zachowania. Odbycie terapii powinno przyczynić się do zredukowania negatywnych skutków nałogu oraz umożliwić powrót do wcześniejszych aktywności. Prawidłowa terapia uzależnień opiera się na następujących oddziaływaniach:

• reprogramming (edukacja pacjenta na temat korzystnych dla jego zdrowia zachowań),
• psychoterapia indywidualna,
• psychoterapia grupowa,
• psychoedukacja,
• trening umiejętności,
• terapia skoncentrowana na rozwiązaniach.

Jeżeli podejrzewacie Państwo, że możecie mieć problem z uzależnieniem, to zapraszamy do kontaktu ze specjalistami z naszego Centrum w celu zdiagnozowania choroby i podjęcia leczenia.

 

Zapraszamy również do zapoznania się z naszymi innymi artykułami, oto kilka z nich:

Uzależnienie emocjonalne

Czy psychoterapia może być szkodliwa?

Hazard jako problem rodzinny (I) – część teoretyczna

 

(*) Joanna Cieśla, Skąd przyszły krasnoludki, Poradnik Psychologiczny Polityka, tom 37, str.22

(**) Robert Rient, Nałóg pociąga, bo przykrywa bolesne emocje. Od czego się uzależniamy,  od doznań czy substancji?, zwierciadlo.pl

(***) Witold Głowacki, Ewa Woydyłło: Polacy stali się uzależnieni od poczucia, że mają rację, polskatimes.pl